Trong những năm 1949 - 1950, phong trào đấu tranh của thanh niên học sinh, sinh viên diễn ra rầm rộ, liên tục và rộng khắp từ Nam chí Bắc đấu tranh chống thực dân Pháp xâm lược và can thiệp Mỹ, chống “độc lập” giả hiệu, chống khủng bố đàn áp, đòi đảm bảo an ninh cho học sinh, đòi được học bằng tiếng mẹ đẻ…
Bác Hồ nói chuyện với cán bộ và sinh viên Bách khoa tại nhà ở sinh viên sáng mùng Một Tết Mậu Tuất (1958). Ảnh tư liệu
Tại Hà Nội, Thành uỷ trực tiếp chỉ đạo Thành Đoàn và tổ chức học sinh kháng chiến vận động phong trào bãi khóa của 4.000 học sinh, sinh viên đại học, học sinh học nghề kéo dài 12 ngày, kết thúc thắng lợi tạo nên tiếng vang lớn trong phong trào đấu tranh của nhân dân vùng địch tạm chiếm và được sự hưởng ứng mạnh mẽ của học sinh, sinh viên trong cả nước.
Tại Sài Gòn, được sự lãnh đạo của Thành uỷ, từ cuối năm 1949, cuộc đấu tranh của thanh niên, học sinh toàn Thành phố ngày càng trở nên sôi động, quyết liệt. Ngày 09/01/1950, Đoàn Thanh niên cứu quốc và Đoàn học sinh Sài Gòn - Chợ Lớn đã vận động và tổ chức cho hơn 2.000 học sinh, sinh viên các trường cùng nhiều giáo viên và 7.000 nhân dân Sài Gòn - Chợ Lớn biểu tình đòi đảm bảo an ninh cho học sinh, sinh viên học tập, trả tự do cho những học sinh, sinh viên bị bắt và mở lại trường học. Đoàn biểu tình đã bị đàn áp dã man. Cuộc đàn áp đẫm máu ngày 09/01/1950 và tinh thần chiến đấu hy sinh oanh liệt của anh Trần Văn Ơn trường Petrus Ký đã dấy lên trong học sinh, sinh viên và nhân dân Sài Gòn - Chợ Lớn lòng căm thù giặc và ý chí đấu tranh kiên cường chống thực dân Pháp xâm lược và bè lũ tay sai.
Với sự kiện lịch sử đó, noi gương và ghi nhận tinh thần đấu tranh bất khuất của anh Trần Văn Ơn và học sinh, sinh viên trong những ngày đầu kháng chiến, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ Nhất của Liên đoàn Thanh niên Việt Nam tháng 02-1950 tại Việt Bắc đã quyết định lấy ngày 09-01 hằng năm làm Ngày truyền thống học sinh, sinh viên. Đại hội đại biểu toàn quốc Hội Sinh viên Việt Nam lần thứ V năm 1993 đã quyết định lấy ngày 09-01 đồng thời là Ngày truyền thống Hội Sinh viên Việt Nam.
Dưới sự lãnh đạo của Đảng và Bác Hồ kính yêu, các tổ chức học sinh, sinh viên yêu nước: Học sinh Đoàn, Sinh hội đỏ, Tổng Hội Sinh viên,… lần lượt ra đời đã tập hợp, đoàn kết, bồi dưỡng lý tưởng cộng sản chủ nghĩa cho học sinh, sinh viên; tổ chức và lãnh đạo phong trào đấu tranh của học sinh, sinh viên góp phần làm nên Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945. Ngay sau Cách mạng tháng Tám thành công, học sinh, sinh viên cả nước đã hăng say học tập, rèn luyện và tham gia diệt giặc dốt, giặc đói, giặc ngoại xâm, thực hiện Nam tiến, đấu tranh, bãi khóa chống thực dân Pháp.
Sau chiến thắng lịch sử Điện Biên phủ, Đoàn Thanh niên và Hội Sinh viên tiếp tục tổ chức, động viên sinh viên, học sinh xung phong Tây tiến giảng dạy, xây dựng, sửa chữa giao thông, thủy lợi, phát triển kinh tế; tham gia phong trào “Ba sẵn sàng”, “Năm xung phong”, xếp bút nghiêng lên đường chiến đấu, hát cho dân tôi nghe, dậy mà đi,… đã đóng góp một cách xuất sắc và trọn vẹn, góp phần xứng đáng vào công cuộc đánh bại quân xâm lược Mỹ và đánh đổ toàn bộ chế độ tay sai, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Những tấm gương liệt sĩ như Đỗ Ngọc Thạnh, Trần Bội Cơ, Nguyễn Thái Bình, Nguyễn Văn Thạc, Đặng Thùy Trâm,… đã làm sáng ngời truyền thống của học sinh, sinh viên Việt Nam.
Trải qua 70 năm xây dựng và trưởng thành, Hội Sinh viên Việt Nam đã viết nên những trang sử vẻ vang, đánh dấu nhiều mốc son chói lọi trong lịch sử hào hùng của Đảng, của dân tộc. Từ những ngày mới thành lập, đến nay, Hội Sinh viên Việt Nam đã không ngừng lớn mạnh, có mặt tại 285 trường đại học, học viện, cao đẳng; 28 tỉnh, thành phố; 10 tổ chức Hội ngoài nước, với hơn 1,2 triệu hội viên.
Lãnh đạo ban ngành tỉnh chụp ảnh lưu niệm cùng với các bạn đạt danh hiệu “Sinh viên 5 tốt”. Nguồn soctrang online
Từ năm 2013, Trung ương Hội Sinh viên Việt Nam triển khai phong trào “Sinh viên 5 tốt” với 5 tiêu chí: Đạo đức tốt, học tập tốt, thể lực tốt, tình nguyện tốt và hội nhập tốt. Đây là phong trào hành động cách mạng, phong trào chủ đạo trong công tác Hội và phong trào sinh viên. Sau gần 7 năm triển khai, phong trào “Sinh viên 5 tốt” đã được các cấp bộ Hội, các trường trên cả nước đón nhận, ủng hộ, thu hút sự quan tâm, tham gia của đông đảo sinh viên Việt Nam trong và ngoài nước. Danh hiệu “Sinh viên 5 tốt” đã trở thành danh hiệu cao quý của sinh viên Việt Nam, minh chứng cho sự nỗ lực, cố gắng của mỗi cá nhân trong rèn luyện, phấn đấu, là thành quả xứng đáng giúp sinh viên có thêm động lực, niềm tin, hành trang vững bước trong tương lai.
Đến nay, đã có gần 60.000 sinh viên đạt danh hiệu “Sinh viên 5 tốt” cấp tỉnh, cấp trường; hơn 500 “Sinh viên 5 tốt” cấp Trung ương. Riêng năm học 2018 - 2019 vừa qua, đã có 1.081 hoạt động giới thiệu và hỗ trợ 383.499 lượt sinh viên trong việc tiếp cận, phấn đấu đạt danh hiệu “Sinh viên 5 tốt” các cấp đặc biệt, trong số 269 “Sinh viên 5 tốt” cấp Trung ương có 10 sinh viên dân tộc, 34 sinh viên đã từng đạt danh hiệu cấp Trung ương… Học sinh, sinh viên trở thành một lực lượng cách mạng quan trọng, đóng góp hiệu quả và tích cực trên nhiều lĩnh vực.
Quốc Hùng